Vetrarkuldar, þurrkar og skortur á fæðu veldur því að oft er erfitt að lifa af í náttúrunni. Margar tegundir sofa þessi vandamál einfaldlega af sér með því að leggjast í dvala, alveg – eða næstum því – án næringar. Þessi hæfni er vísindamönnum enn nokkur ráðgáta.
Broddgeltir gera þetta, birnir gera þetta og slöngur líka. Mörgum dýrategundum er ógerlegt að lifa af vetrarkulda enda geta kuldinn og sulturinn gengið af dýrinu dauðu. Þess vegna hafa sum dýr þá furðulegu hæfni að geta sett líkamann í hægagang og lagst í dvala eða dvalakennt ástand. Í dvala komast dýrin ýmist af alveg án fæðu eða því sem næst.
Dvalasvefninn er misdjúpur. Broddgeltir leggjast í djúpan dvala. Líkamshitinn lækkar mikið, öndun hægist og það er erfitt að vekja dýrin. Íkornar láta sér hins vegar nægja að sofa mun lengur meðan kalt er. Flókin lífefnaferli sjá til þess að birnir komist gegnum vetrardvalann án verulegrar vöðvarýrnunar eða annars skaða. Meðal bjarna er þó ekki um raunverulegan dásvefn að ræða, því þeir þurfa lítið til að vakna enda lækkar líkamshitinn einungis lítið. Birnir leggjast í híði, er sagt.
Almennt ætti vetrardvali að henta spendýrum illa. Dásvefn veldur töluverðu álagi á líffærin. Þau dýr sem ekki þurfa að kljást við alvarlegan fæðuskort og hafa feld sem þolir kuldann halda þess vegna vöku sinni allt árið. Hvorki hérar né hirtir leggjast í dvala svo dæmi séu tekin.
En fyrir mörg skriðdýr, ekki síst froskdýr og slöngur, er dvalinn aftur á móti bein nauðsyn. Þessi dýr hafa misheitt blóð og eru því háð sólarhitanum. Þurrkar geta líka komið dýrum til að hægja á líkamsstarfseminni. Vestur-afrískur lungnafiskur getur t.d. lifað af mánuðum saman í botni uppþurrkaðs stöðuvatns meðan hann bíður næsta regntímabils.
Menn láta sig reyndar dreyma um að geta lagst í dvala eins og dýrin og ekkert lát er á rannsóknum sem gætu opnað nýja möguleika á sviði læknavísinda og geimferða.
Híði bjarnarins
Birnir leggjast ekki í dvala heldur leggjast í híði og vakna ef þeir verða fyrir áreiti. Fyrir vetrarsvefninn éta birnirnir mikið og safna upp fitu. Mánuði áður en þeir leggjast í híði er þó matarlystin orðin lítil og þeir þá reiðubúnir að lifa án fæðu í 6-7 mánuði.
Höfuðið: Björninn kælist í vetrarsvefninum, einkum á trýni og enni. En hann leggur höfuðið inn að kviðnum og kuldinn bitnar því einkum á þykkum feldi.
Súrefni: Heilinn minnkar súrefnistöku sína um því sem næst 50% yfir veturinn. Svo virðist sem sérstakt hormón geri heilanum kleift að lifa á svo litlu súrefni.
Geimfarar í dvala
Gætu menn lagst í dvala myndi það opna alveg nýja möguleika, svo sem á ferðum til svo fjarlægra hnatta að ferðin tæki mörg ár. Tilraunir hafa sýnt að líffæri dýra sem leggjast í dvala haldast ósködduð í mjög langan tíma. Þetta gætu læknar nýtt sér við líffæraígræðslur. Dvali dýra er mikið rannsakaður en fyrirbrigðið er svo flókið að draumarnir um dásvefn manna rætast væntanlega ekki fyrr en í fjarlægri framtíð.
Dásvefn gæti leyst vanda geimfara varðandi langar ferðir til fjarlægra hnatta.
