„Hringurinn í Hringadróttinssögu hafði þá dökku hlið að gera alla þá sem hann snertu að þrælum sínum. Töfrar hringsins breyttu hugsun þeirra sem handfjötluðu hann. Nú dreifist um byggðina djásn með álíka álög og hringurinn,“ segir Lára G. Sigurðardóttir, læknir og doktor í lýðheilsuvísindum.
Lára skrifar athyglisverða grein sem birtist í Fréttablaðinu í dag en þar fjallar hún um nikótínpúðana sem verið hafa talsvert til umræðu að undanförnu. Púðarnir, sem notaðir eru undir vör, hafa notið vaxandi vinsælda hér á landi á kostnað íslenska neftóbaksins.
Lára segir að lög hafi verið sett um djásnið fyrir tveimur árum en þau hafi litlu breytt og hópurinn sem kemst á vald þess stækki hratt. Lára birtir skilaboð sem hún fékk frá ungum menntaskólanemanda eftir að Lára hóf baráttu sína gegn púðunum. Í skilaboðunum sagði nemandinn ungi:
„Sæl, ég vil bara láta þig vita sem nemandi í menntaskóla að ég er mjög ánægður með að þú sért að segja frá þessum nikótínpokum og berjast gegn veipinu. Ég sjálfur ánetjaðist hvoru tveggja þegar ég byrjaði í menntaskóla og sé u.þ.b helming nemenda nota annað hvort á hverjum einasta degi. Ég sé gríðarlega mikið eftir þessu. Vonandi er hægt að takmarka aðgengi jafnaldra minna að þessu fíkniefni sem nikótínið er.”
Lára segir að í stað þess að setja neyðarlög til að vernda heilsu barna þá hafi nikótínpúðar fengið að hneppa ungdóminn í álög.
„Miðað við fengna reynslu mun það hvorki tryggja heilsu né öryggi barna að fella nikótínpúða undir lög um rafsígarettur, því söluaðilar eru ítrekað uppvísir að brjóta þau lög. Það eina sem þessi lög hafa gert er að normalísera neyslu nikótíns. Mikið er í húfi því nikótín rænir ungmennin heilsunni,“ segir Lára sem telur upp nokkur atriði því til staðfestingar að nikótín eigi ekkert erindi til barna.
Hún bendir á að nikótín sé sterkt ávanabindandi eiturefni, það geti verið banvænt, sérstaklega börnum undir fimm ára aldri. Það var áður notað sem skordýraeitur en var bannað því það getur borist í matvæli. Það breytir taugatengingum í ófullþroska heila sem ýtir undir skapgerðarbreytingar, hvatvísi og hömluleysi ásamt því að valda einbeitingarleysi og skerða lærdómsgetu. Þá nefnir Lára að nikótín minnkar svefngæði. Það sem er öllu verra er hversu sterkir púðarnir eru, en dæmi eru um að einn púði innihaldi þrefalt magn þess nikótíns sem finna má í sígarettum.
„Því hærri styrkleiki, því fyrr verður barn háð nikótíni […] Fráhvarf kemur fram 1-2 klst. eftir síðasta skammtinn því nikótín er óstöðugt efnasamband. Barn sem er háð nikótíni fer þannig allt að 15 sinnum í fráhvörf á dag með tilheyrandi vanlíðan, óróleika, eirðarleysi, pirringi o.s.frv.“
Lára bendir svo á að tóbaksfyrirtækin séu á bak við nikótínpúðana og þau hafi ekki beint sýnt umhyggju í garð barna. „Þvert á móti bjóða þau upp á nammibar með nikótíni. Þau vita að ef barn kemst á bragðið þá eru þau komin með viðskiptavin fyrir lífstíð. Tóbaksfyrirtækin eru sannir sölumenn dauðans því þau eru ábyrg fyrir 8 milljónum dauðsfalla árlega.“ Loks bendir hún á að hver sem er getur ákveðið að selja nikótín; matvörubúðirm netverslanir eða Jón frændi.
„Munum að ekkert barn ætlar sér að ánetjast nikótíni. Fíknin byrjar venjulega sem fikt, líkt og endurspeglast í tilvitnuninni að ofan. Við þurfum að taka ábyrgð, bæði foreldrar og kjörnir leiðtogar í þessu samfélagi, með því að knýja fram takmarkanir á aðgengi nikótíns til að forða börnunum okkar frá myrku hlið djásnsins.“