Það má ýmislegt segja um leiksýningu Þjóðleikhússins á Meistaranum og Margarítu. En það er eitt víst; Búlgakov komst til skila. Mikael Búlgakov rússneska skáldið sem var sérfræðingur í absúrdisma á dögum kommúnismans og t.a.m. bók hans Hundshjarta er eitt snilldarverkið enn. Í Meistaranum og Margarítu spyr Búlgakov einfaldlega: Líður okkur best þegar við erum dáin, erum við kannski dáin, líður okkur best þegar við höfum gengist blekkingunni á vald; er lífið of sárt til að lifa því?
Það dylst engum að hér er verið að tala um kerfi kommúnismans sem gerði manninum ókleift að lifa lífinu, kerfi sem afskræmir manneskjuna og hennar siðferðilegu gildi, píningar, mannshvörf og dauðsföll daglegt brauð. Þetta er kerfi sem gerir manneskjuna að djöflum, tilfinningasnauðum, gráðugum, hégómlegum, spilltum manneskjum sem neita staðfastlega að horfast í augu við sjálfar sig. En jafnvel í þessari hamslausu græðgi verður manneskjan aumkunarverð, eins og hún hafi enga stjórn á eigin lífi, láti stjórnast af utanaðkomandi öflum.
En nú bregður svo við að kerfi kapítalismans er tekið við og það er það sem verið er að segja í þessari sýningu. Djöfullinn er útsendari kapítalismans, allt í einu verður það svo augljóst hvernig er hægt að fara með okkur. Græðgin, ótti (kapítalismans), stjórnleysið, óvirðingin fyrir mannslífum og mannlegri reisn; og hvernig er svo farið með okkur? Það er hrun, Panamaskjöl, veikt kvótakerfi, flóttamannamál, kynferðisofbeldi, bætur öryrkja standa í stað, loftslagsvá, Klausturmál, Samherjamál, en það er sama hvað gerist, það gerist ekki neitt. Það er absúrd, einsog í Meistaranum og Margarítu.
Og af hverju skyldi það vera, er það út af því að við fáum nóg af kökum, nóg af afþreyingu, við erum pínd og kvalin í allsnægtunum, látum okkur í léttu rúmi liggja stríð og ofsóknir um allan heim, og hvar er okkar andlegi veruleiki? Við höfnum andlegum veruleika, tilfinningalegum veruleika, sameiginlegum veruleika, við gefumst loks upp fyrir þessu öllu, og í senunni milli Meistarans og Margarítu þá er búið að taka allt af þeim, það er búið að njósna um þau, dæma þau geðveik, kvelja þau, taka af þeim siðferðið, það er allt farið nema lífið og þá eru þau hreinlega drepin. Dauðanum fagna þau óskaplega. Og hvernig stendur á því, er allsherjar tómleiki tekinn við, er búið að tæma allar lindir; líður okkur best þegar við erum dáin. Erum við kannski dáin?
Upphaflega birt á vef Fréttablaðsins.
Höfundur er skáld.