Vala Hafstað, þýðandi með meiru, segir að Ríkisútvarpið vinni markvisst að því að svipta tungumálið okkar fegurð sinni og þokka. Ríkisútvarpið fær ekki bara á baukinn hjá Völu því aðrir fjölmiðlar fá það einnig þó Ríkisútvarpið sé fremst í flokki að hennar mati.
Þetta er meðal þess sem kemur fram í aðsendri grein hennar í Fréttablaðinu í dag og hefur vakið talsverða athygli.
Hestafólk og lögreglufólk
„Upp á síðkastið hafa æ fleiri fréttamenn stofnunarinnar tekið sér í munn þá nýlensku sem öðru hverju heyrðist í fyrra, en sem nú virðist hafa verið fyrirskipuð að ofan. Þar á ég við orðbragð á borð við stuðningsfólk, hestafólk, björgunarfólk, lögreglufólk og aðila í alls kyns samsetningum, í stað stuðnings-, hesta-, björgunarsveitar- og lögreglumanna, o.s.frv.,“ segir Vala í grein sinni.
Hún bendir á að frá aldaöðli hafi verið hefð fyrir því í íslensku að vísa til óskilgreindra hópa með töluorðum og fornöfnum í karlkyni, en talsmenn nýlenskunnar séu þessu andsnúnir. Þannig er ekki lengur talað um að þrír hafi verið handteknir, heldur þrjú, ekki minnst á þá sem brutu af sér, heldur þau, o.s.frv.
„Þessi talsmáti er ekki aðeins afkáralegur, heldur krefst hann þess af fréttamönnum að þeir hafi komist að því fyrir fréttalesturinn hvort umræddir voru karlar eða konur.“
Konur eru og verða menn
Vala segir að það sem virðist hafa gleymst er að konur eru og verða alltaf menn. Hún segir að Ríkisútvarpið hafi brugðist algjörlega þeirri skyldu sinni að leggja sérstaka rækt við íslenska tungu – og það hafi aldrei verið mikilvægara en nú að leggja rækt við tungumálið.
„Ungt fólk í dag les takmarkaðan fjölda bóka og sækir sér alla sína af þreyingu og upplýsingar ýmist á netið, í hlaðvarp eða útvarp. Málvitund þess veltur því nær eingöngu á þeim fyrirmyndum sem það fær á slíkum miðlum. Þar af leiðandi eru áhrif RÚV gífurleg. Eins og fram kemur á vefsíðu ykkar nýta meira en 70 prósent þjóðarinnar sér þjónustu Ríkisútvarpsins daglega. Nýlenskunni er því þvingað upp á stóran hluta þjóðarinnar á degi hverjum.“
Hefur ekkert með kvenréttindi að gera
Vala segir að stuðningurinn við nýlenskuna sé byggður á misskilningi. Hún hafi ekkert með frjálslyndi eða kvenréttindi að gera heldur beri hún vott um einstrengingslegan hugsunarhátt og algeran skort á máltilfinningu.
„Hún snýst ekki um jafnréttisbaráttu heldur ýmist um ofstæki, sýndarmennsku eða ótta við álit þrýstihópa. Það er hrein fásinna að líta á þessa afbökun tungumálsins sem mikilvægt vopn í baráttunni fyrir jafnrétti. Það er sömuleiðis út í hött að vinna markvisst að því að útrýma orðum sem eru fjarri því að kasta rýrð á nokkurn hóp. Þeir sem nýlenskunni beita afmynda tungumálið undir yfirskini tiltekinnar hugmyndafræði, en um leið rýra þeir og raska hefðbundinni merkingu fjölmargra orða.“
Vala segir að afleiðingin verði annars vegar sú að þeir sem ekki aðhyllast nýlenskuna séu brennimerktir sem karlrembur eða íhaldspakk, og hins vegar sú að nýja kynslóðin fær brenglaðan skilning á öllu sem áður var ritað.
„Hún fer t.d. að trúa því að hesta-, björgunarsveitar- og starfsmenn hafi aldrei verið annað en karlkyns. Af lestri gamalla frétta mun hún ímynda sér að allir sem nokkurn tíma hafi verið handteknir, fluttir á sjúkrahús, eða verið með óspektir í miðbænum hafi verið karlmenn. Hún mun álykta að mannamót hafi verið karlasamkomur, mannamatur hafi verið ætlaður körlum einum, manngengir hellar verið lokaðir konum, að mannýg naut hafi aðeins ráðist á karla, o.s.frv.“
Manndrápsveður eða fólksdauðaveður?
Vala segir að ef fram fer sem horfir verði brýn þörf á að fá „andlausa skriffinna, sérhæfða í tungu geldleikans, til að endurrita allar okkar bókmenntir og aðrar ritaðar heimildir sem fylgt hafa þjóðinni um aldir.“
Hún segir að þar muni manndrápsveður trúlega verða kallað fólksdauðaveður, mannafælur einstaklingafælur, manngangur stykkjahreyfingar, mannamál fólksmál, mannbroddar einstaklingsbroddar, landsmenn landsfólk, manntal manneskjutal, mannamót aðilahittingar, og skessur munu ekki lengur finna mannaþef í helli sínum, heldur aðilafýlu.