Flestir hafa heyrt af því, þegar fellibylir myndast yfir hitabeltissvæði Atlantshafs, æða til norðvesturs og skella svo á Haiti, Kúbu eða Bahamaeyjum og valda þar gífurlegu tjóni á mönnum og mannvirkjum.
Þessir fellibylir vaða svo oft áfram í átt að Flórídaskaga, en þegar þeir koma þar að og skella þar á strönd og mannvikjum, hafa þeir oftast veikst mikið, mesta loftið er þá úr þeim, og eru þeir komnir niður á skaðlítið eða skaðlaust stig storms eða stinningskalda. Sami fellibylurinn, með sama nafni.
Á sama hátt er flest í þessum heimi breytilegt, og fátt stendur í stað. Þetta á við um alls konar aðstæður og skilyrði, og eru flest verk manna stillt inn á, að fylgja og aðlaga sig breyttum aðstæðum. Ef um vandamál er að ræða, þurfa lausnir að vera sveigjanlegar og fylgja eðli og breytingum vandans.
Segja má, að þetta eigi við um veðurviðvörunar- og varnarkerfi okkar Íslendinga. Gul viðvörun er hættulítil, sú appelsínugula gæti boðað áföll og menn verða að sýna aðgát, og rauð viðvörun er hrein hættuviðvörun, þar sem stjórnvöld grípa gjarnan inn í, loka vegum eða leiðum og vara almenning sterklega við; hafa vit fyrir mönnum og setja reglur og ramma um gjörðir þeirra.
Kórónuveiran hefur nú grasserað hér í hálft ár. Upphaflega var styrkur veirunnar mikill og hættan, sem af henni stafaði, mikil; margir veiktust illa, urðu að vera vikum saman í öndunarvél og gjörgæzlu, og til allrar óhamingju létust 10. Þetta var alvarlegt ástand, hátt hættustig; fellibylur eða rauð viðvörun.
Þökk sé markvissu starfi stjórnvalda - þríeykinu sérstaklega - tókst að hemja veiruna, koma á hana böndum, og leyfði það síðan tilslakanir og nýja byrjun nokkuð eðlilegs lífs og starfs. Gott mál.
En nýlega, vegna aukinna samgangna og samskipta, skaut veiran sér upp aftur, og nú í nýju og breyttu formi; greinilega miklu veikara formi; fellibylurinn var orðið að stormi eða stinningskalda; rautt ástand að appelsínugulu eða gulu.
Upp á síðkastið, þrátt fyrir um hundrað manns með virkt smit og nær þúsund manns í sóttkví, var lengi vel enginn á sjúkrahúsi, hvað þá í gjörgæzlu eða öndunarvél, svo að ekki sé talað um, að einhver hafi látizt.
Nú í bili er reyndar 1 sjúklingur (af um 100) á spítala og í gjörgæzlu. 31. marz voru 11 sjúklingar á gjörgæzlu, þann 7. apríl voru þeir 13.
Af þeim 100 manns, sem eru sýktir nú, þarf enginn á sjúkrahús og flestir virðast vart finna fyrir sjúkdómseinkennum, eða alls ekki.
Auðvitað hefur veiran, eðli hennar og styrkur gjörbreyzt. Það þarf enga vísindamenn til að sjá það. Almenn skynsemi dugar.
Myndi einhver heilvita maður undirbúa sig eins og taka eins á vanda stinningskalda og fellibyls. Auðvitað ekki. Þetta eru tvö gjörólík viðfangsefni, þó að þau kunna að bera sama nafn.
Kórónuveiran hefur greinilega veikzt með afgerandi hætti - farið út bráðalvarlegri flensu í milda kvefpest, alla vega hér -, á síðustu vikum, og þarf því að aðlaga viðbrögð, úrræði og reglur því. Annað væri óskynsamlegt, yfirkeyrt og skaðlegt.
Stýring þessara mála hér innanlands varðar ekki aðeins ferðaþjónustuna - sem reif þjóðina út úr hruninu – heldur líka flesta aðra atvinnuvegi, samskipti manna og samveru, félagsstarfsemi og íþróttir, skemmtanahald, skólahald og nánast allt annað streymi og hræringar þjóðfélagsins.
Ekki skilur undirritaður skimunarpáfann okkar vel - reyndar ekki í fyrsta skipti, og örugglega ekki í það síðasta -, en hann talaði nýlega um „ógnvekjandi þróun“ og svo fyrir því, með mikilli fjölmiðlaviðveru og dúndrandi lúðrablæstri, að landamærunum skyldi lokað.
Hugsaði skimunarpáfinn - sem reyndar hefur hrokkið nokkuð úr og í það hlutverk - um það, hversu Ísland er feikilega háð alþjóðlegum samskiptum og viðskiptum, eða það, að það er tæknilega ógerningur, að stöðva eða útiloka veiru, þar sem aðeins einn maður - og það væri aldrei hægt að halda þeim öllum frá - gæti komið með smit, sem svo breiddist út?
Þetta tal og þessi málflutningur er fyrir undirrituðum ekki gott tal, fremur snakkgleði en málefnaleg og yfirveguð málfærsla, en veiran hefur greinilega veikst með svipuðum hætti í Norður- og Mið Evrópu, og hér, miðað við tölur um sjúkrahúsvist og dauðsföll þar, sem auðvitað vega miklu þyngra, en tölur um meinlítil smit.
Verður, að viti undirritaðs, að skilja með afgerandi hætti á milli landa og svæða, þar sem veira er komin á milt og hættulítið stig, og þeirra, þar sem hún grasserar enn með skaðvænlegum hætti.
Allt sem ég hef heyrt til þríeykisins hefur virzt yfirvegað og málefnalegt. Vil ég með þessum pistli skora á það ágæta fólk, og þá um leið á heilbrigðisráðherra og forsætisráðherra, að íhuga, hvort að ekki mega fara úr rauðri viðvörun, aðgerðum og reglum í appelsínugula eða gula viðvörun í COVID-19 málum hið fyrsta.
Auðvitað þarf áfram, að gæta aldraðra og veikra vel, án þess þó að gera þeim lífið of leitt. Annað mætti í mínum huga nálgast fyrra far, þó með nýrri hreinlætis- og heilsuverndarmenningu.
Auðvitað gæti veiran sótt í sig veðrið að nýju, en, ef til þess kæmi, yrði að taka á því í samræmi við þá nýju stöðu. Á gamalli og góðri Íslenzku heitir slíkt: Að haga seglum eftir vindi.