„Hvöt Björns í málinu er kannski skiljanleg – föður hans og flokksins vegna – en aðferðirnar eru fyrir neðan virðingu manns sem vill láta taka sig alvarlega,“ segir Ólína Þorvarðardóttir, þjóðfræðingur og fyrrverandi þingmaður, í aðsendri grein í Morgunblaðinu í dag.
Ólína og Björn Bjarnason, fyrrverandi ráðherra og þingmaður Sjálfstæðisflokksins, hafa skipst á orðum að undanförnu vegna upplýsinga sem fram koma í nýrri bók Ólínu, Spegill fyrir Skugga Baldur.
Tvíþættur tilgangur
Umfjöllunarefni bókarinnar er meðal annars spillingar í sambandi við mannaráðningar og útilokanir af ýmsu tagi vegna skoðana fólks. Björn hefur gagnrýnt bókina og meðal annars sagt hana ófrumlega. Ólína svarar Birni fullum hálsi í grein sinni í Morgunblaðinu í dag.
„Tvær greinar hefur hann nú ritað í Morgunblaðið í tvíþættum tilgangi. Annars vegar til að draga athygli lesenda frá því meginatriði bókar minnar, sem er hvernig Sjálfstæðisflokkurinn, ekki síst, hefur alla tíð reynt að stýra atvinnumálum á Íslandi og manna stjórnsýsluna, dómstólana og aðra mikilvæga pósta í samfélaginu með sínu eigin fólki.
Hins vegar vill Björn breiða yfir dóm sögunnar um það hvernig íslenskir og bandarískir ráðamenn með aðstoð FBI lögðu stein í götu Halldórs Laxness um miðja síðustu öld svo að bækur skáldsins hættu að koma út í Bandaríkjunum. Ástæðan var kaldastríðsandúð á kommúnistum. Faðir Björns, Bjarni Benediktsson, lék veigamikið hlutverk í þeirri atburðarás, því miklu veldur sá sem upphafinu veldur.“
Ráðabrugg gegn Halldóri
Ólína segir að fyrir þessu séu sannanir í frumheimildum og birtir hún þessi gögn með grein sinni í Morgunblaðinu í dag. Um er að ræða bréfaskipti og skeyti innan úr bandarísku stjórnsýslunni sem nú haf verið gerð opinber en leynd ríkti áður yfir.
„Staðreyndir málsins kallar Björn „grillur“ og ráðleggur mér að „fara í frumheimildirnar til að hafa það sem sannara reynist“. Ábendingin er svolítið brosleg. Ég læt fylgja þessari grein myndir af tveimur bréfum – leyniþjónustuskjölum – sem tala fyrir sig sjálf. Vona ég að Morgunblaðið verði við ósk minni um birtingu þeirra. Ef Björn léti svo lítið sjálfur að lesa þessar heimildir þá sæi hann svart á hvítu hver arfleifð hans er,“ segir Ólína og bætir við að fyrrnefnd gögn og fleiri til hafi verið birt í ritum fræðimanna, til dæmis í bók Halldórs Guðmundssonar um ævi Laxness (2004) og í skrifum dr. Ingu Dóru Björnsdóttur mannfræðings.
„Hún dregur þá ályktun af heimildunum að það hafi verið „ráðabrugg bandarískra og íslenskra valdamanna“ en ekki markaðslögmál sem réði því að eitt stærsta og öflugasta bókaforlag Bandaríkjanna hætti að gefa bækur Halldórs út eftir að fyrsta verk hans hafði verið metsölubók. Vísar hún þar til ráðabruggs „manna sem voru ekki sáttir við stjórnmálaskoðanir Halldórs og óttuðust að hagnaður hans af sölu Sjálfstæðs fólks rynni í vasa pólitískra andstæðinga þeirra.“
Bendir Ólína á að Laxness hafi ekki haft hugmynd um hvernig lá í málinu og segir hún það skýra hvers vegna hann bar engan kala til Bjarna Benediktssonar.
Blekkingar og munnsöfnuður
„Tilgangurinn helgar meðalið hjá Birni Bjarnasyni, og ekki eru meðulin vönduð. Hann beitir blekkingum í bland við munnsöfnuð, eins og sjá má af titlinum „Grillur dr. Ólínu“. Þá er augljóst að hann sér ofsjónum yfir lofsamlegum ummælum um bók mína. Að auki notar hann þá lúnu aðferð að leggja mér orð í munn. Segir mæðulega að ég hafi kallað sig „skoffín“ sem er þó fjarri sanni, enda eru skoffín og skuggabaldur ekki sama fyrirbærið þó að skylt sé skeggið hökunni.“
Ólína segir að skrif BJörns dæmi sig sjálf. „Hann grípur til útúrsnúninga og niðrana í vörn fyrir sjálfan sig og sitt fólk. Talar um önnur tímabil en þau sem til umræðu eru, og drepur umræðunni á dreif. Hann dregur fram þau ummæli Laxness sjálfs að lítill markaður hafi verið fyrir bækur hans á erlendri grundu. Þau orð lét skáldið þó falla löngu áður en ljóst var að Bjarni Benediktsson hafði í eigin persónu komið þeim grunsemdum inn hjá bandarískum stjórnvöldum að skattskil Laxness þyrfti að skoða nánar þar í landi. Þegar FBI gekk í málið lá fyrir að eftirgrennslanin var ætluð til að skaða orðspor skáldsins. Þetta stendur beinlínis í frumheimildunum sem lesendur geta sjálfir séð ef gagnið fæst birt hér.“
