„Löggjöf, sem neyðir fólk vegna fátæktar til skilnaðar eða til að fara fram hjá lögum við þær eða aðrar aðstæður, verður að breyta,“ segir Halldór Gunnarsson, einn af stofnendum Flokks fólksins og formaður kjararáðs Félags eldri borgara í Rangárvallasýslu.
Halldór skrifar athyglisverða grein í Morgunblaðið í dag þar sem hann varpar ljósi á neyðarúrræði eldra fólks í fátækt og birtir nokkur dæmi. Hann bendir til dæmis á að hjón eða sambúðarfólk geti bætt fjárhag sinn um rúmlega 130 þúsund krónur á mánuði með því að skilja.
Halldór bendir á að allt frá árinu 1969 hafi ríkt aðskilnaður milli almannatrygginga og lífeyriskerfisins en við hrunið hafi þetta breyst og við tekið allsherjar skerðingar frá 2009 til 2013.
„Eftir það var létt nokkuð á skerðingum, en þær síðan teknar upp að nýju 1. mars 2017. Reglurnar 2009 voru þær að aðeins mátti vinna fyrir kr. 25.000 á mánuði án skerðinga. Sem sagt nánast bannað að vinna. Þessi mörk voru hækkuð 2017 í kr. 100.000 og þótti mikil bót eða hvað? Ef fólk reyndi að vinna sér til bjargar umfram þessa upphæð myndu greiðslur almannatrygginga skerða umframgreiðslu um 45%, og með frádregnum tekjuskatti væri eftir um kr. 20.000 af hverjum kr. 100.000. Hvað myndu menn segja ef lagður væri allt að 81,9% skattur á launatekjur yfir eina milljón á mánuði?
Halldór segir að skerðingarnar hafi staðið óbreyttar síðan, þótt aðrar greiðslur í samfélaginu, nema greiðslur almannatrygginga, hafi árlega tekið mið af verðlagi og launaþróun.
Hann birtir svo nokkur dæmi um neyðarúrræði eldra fólks sem býr við fátækt og byrjar á úrræðum hjóna eða sambúðarfólks.
„Hjón eða sambúðarfólk, sem býr við þær aðstæður að hafa aðeins um 380 til 420 þúsund á mánuði samanlagt, eru líklega um fjögur þúsund talsins. Þrátt fyrir þessa stöðu hafa þau greitt í lífeyrissjóð, bæði eða annað, meirihluta starfsævi sinnar. Hvaða neyðarúrræði geta þau átt, til að lifa af með fjárhagslegri reisn? Líklega aðeins það að skilja og leigja síðan öðrum aðilanum með leynd aðstöðu í íbúð sinni, sem þau eiga eða leigja í dag. Þannig bættu þau fjárhag sinn fyrir utan skatt um 134.450 krónur á mánuði. Þetta hlyti að teljast neyðarréttur þessa fólks, sem býr við ofurskerðingar á greiðslum almannatrygginga gagnvart vinnu- og lífeyrissjóðstekjum. Giftast síðan á ný þegar leiðrétting hefur náðst fram.“
Halldór birtir svo dæmi um neyðarúrræði einstaklings sem býr einn, en sá nýtur greiðslu frá TR að upphæð 333.258 krónur á mánuði.
„Vilji hann hjálpa afkomanda, frænda eða frænku með því að fá að búa á heimilinu eða að fá hjálp sjálfur með því að fá afkomanda til að búa hjá sér er hann skertur um kr. 67.225 á mánuði, og ef TR kemst ekki að því strax, þá er skerðingin afturvirk til greiðslu. Neyðarrétturinn felst í því að skrá ekki þennan einstakling á heimilinu og reyna að láta sem minnst á honum bera.“
Halldór birtir loks dæmi um neyðarúrræði þeirra sem flytja á dvalar- eða hjúkrunarheimili.
„Grunngreiðsla TR fellur niður, en viðkomandi fær kr. 79.859 á mánuði til nauðsynlegra útgjalda s.s. fyrir bifreiðakostnaði, fatnaði, ólyfseðilsskyldum lyfjum, heilsuvörum, hársnyrtingu, fótsnyrtingu, ferðalögum, snyrtivörum, gleraugum, heyrnartækjum, innbústryggingu, efni í föndurvörur, sælgæti, tóbaksvörum, tækifærisgjöfum, jólagjöfum o.fl. - þar með endanlega að hætta að reka eða leigja húsnæði. Allar aðrar tekjur viðkomandi einstaklings, s.s. lífeyrissjóðsgreiðslur og fjármagnstekjur, eru þá teknar upp í þennan dvalarkostnað, allt að kr. 454.542 á mánuði. Við þessar aðstæður væri eðlilegt neyðarúrræði, til að geta átt fyrir eðlilegum útgjöldum, að taka út úr banka sparnað sinn og geyma annars staðar.“
Halldór endar grein sína á þeim orðum að breyta verði löggjöf sem neyðir fólk vegna fátæktar til skilnaðar eða til að fara fram hjá lögum við þær eða aðrar aðstæður. „Lög og reglugerðir, sem heimila TR að hafa eftirlit með öllum fjármálahreyfingum viðkomandi og hvar viðkomandi býr og með hverjum, jaðra við njósnir, sem verður að breyta.“
