Ísland hefur trónað á toppi jafnréttislista World Economic Forum í tólf ár í röð og sagt vera „besti staðurinn í heimi fyrir konur.“ Ástralski blaðamaðurinn Grant Wyeth segir þennan lista ekki segja allan sannleikann og landið enga paradís fyrir konur í leiðaragrein á vef EU Observer.
Í sjónvarpsviðtali í þættinum Karlmennskan á Hringbraut í febrúar sagði Símon Sigvaldason, þáverandi dómstjóri Héraðsdóms Reykjavíkur, að „mörg dæmi væru um menn sem beittu ofbeldi og væru með marga dóma á bakinu fyrir ofbeldisbrot, jafnvel alvarleg brot, en þeir eru frábærir feður.“ Nokkrum dögum síðar var hann skipaður dómari við Landsrétt.
Wyath segir þetta skammarlega hegðun í landi sem geri út á að vera leiðandi í kvenréttindum. Stjórnvöld séu að falla á prófinu um gildi sem viðhöfð eru í réttarkerfinu varðandi málefni kvenna. Fái konur ekki sanngjarna málsmeðferð eða geti ekki treyst dómskerfinu til að auka ekki á sálrænt áfall þeirra, grafi það undan öllum öðrum þáttum sem geri Ísland að forysturíki í jafnréttismálum.
Að hans mati vantar tilfinnanlega tvo þætti í úttekt World Economic Forum, öryggi og réttlæti fyrir konur. Ísland beiti stöðu sinni á listanum ítrekað fyrir sig í alþjóðlegu samhengi og stjórnvöld geri mikið út á meint jafnrétti hér á landi.
Iceland topped the @wef Gender Gap Index for the 12th year. However, safety and justice are not criteria. As 9 women attempt to sue Iceland in the ECHR, I argue it is the conduct of justice systems that is the true test of a country's values. @katrinjak https://t.co/rFlpzKtFSh
— Grant Wyeth (@grantwyeth) April 6, 2021
Wyeth segir listann ekki segja sannleikann um ofbeldi gegn konum, sem sé hlutfallslega mikið á Íslandi, og réttarkerfi sem sé „oft á tíðum tortryggilegt í garð kvenna og fjandsamlegt gegn þolendum slíks ofbeldis.“
Máli sínu til stuðnings nefnir hann að mál níu kvenna gegn íslenska ríkinu, fyrir að falla frá ákærum í kynferðisbrotum, fari til Mannréttindadómstóls Evrópu. Málin eigi það sameiginlegt að þar séu lögregla og saksóknarar sakaðir um seinagang við rannsókn meintra brota og neitanir karlmanna hafi oft vegið þyngra en vitnisburður kvenkyns þolenda.
Áfrýjanirnar njóti stuðnings þrettán íslenskra kvenréttindasamtaka sem halda því fram að íslenska ríkið brjóti ítrekað á konu sem tilkynni ofbeldi. Þau vilji meina að traust kvenna í garð dómskerfisins sé svo lítið að margar konur sleppi að tilkynna slík brot þar sem það hafi ekkert upp á sig.
Sönnunarbyrðin sé vissulega mikil en engu að síður ætti það ekki að koma í veg fyrir að réttarkerfið sýni kvenkyns þolendum ofbeldis hluttekningu eða skilning á sérstökum aðstæðum sem þær eru í.
Wyeth segir mikla sönnunarbyrði oft notaða sem afsökun til að hylma yfir ofbeldi karla gegn konum og réttlæta tortryggni í garð kvenna í dómskerfinu.
Árangurinn sem náðst hafi í jafnréttismálum á Íslandi ætti að leiða til meira öryggis kvenna og koma á fót réttarkerfi sem tekur harðar á ofbeldi gegn konum. Það sé þó ekki raunin, afleiðingin sé bakslag. Það felist bæði í því að karlmenn beiti ofbeldi vegna ótta við að þeir séu að missa yfirráð í samfélaginu og dómskerfi sem sækist eftir því að setja konur aftur á sinn stað.
Hann segir réttarkerfið tregt til að taka á ofbeldi gegn konum eða beinlínis fjandsamlegt í garð kvenna sem tilkynni um heimilisofbeldi. Svipað sé uppi á teningnum þegar kemur að forræðismálum, réttarkerfið einblíni á að tryggja samband feðra við börn sín, sama hvernig hann hegðar sér. Þar sé réttur feðra til samskipta við börnin tekinn fram yfir velferð barnanna. Verði konur ekki við kröfum um samskipti feðra við börn sín eigi þær á hættu að missa forræði yfir þeim.
Hann vonast til að Mannréttindadómstóll Evrópu varpi ljósi á „alvarlega ágalla“ í íslensku réttarfari og verði hvati til breytinga, bæði lagalega og samfélagslega.
