„Árið 2002 fékk Icelandair gullið tækifæri til að lækka rekstrarkostnað og búa sig undir vaxandi samkeppni,“ segir Ólafur Hauksson, almannatengill og einn af stofnendum Iceland Express.
Ólafur skrifar grein á vef Vísis sem vekur nokkra athygli, en þar segir hann að Icelandair hafi gert afdrifarík mistök fyrir 18 árum, eða um það leyti sem Iceland Express var stofnað.
Ólafur bendir á að með lægri kostnaði og sveigjanleika í rekstri hafi Iceland Express getað boðið lægri fargjöld en Icelandair. Hann segir að þessi nýja samkeppni hafi í raun verið góð ástæða fyrir stjórnendur Icelandair „að taka fram hlaupaskóna og hrista af sér spikið“.
„En í stað þess að grípa þetta tækifæri til að læra að starfa í samkeppnisumhverfi, þá lögðust stjórnendur Icelandair í kostnaðarsamasta undirboð Íslandssögunnar til þess að drepa af sér nýja keppinautinn. Frá hausti 2002 til haustsins 2004 tapaði Icelandair 25 milljörðum króna í farþegatekjum vegna fargjalda sem voru langt undir raunkostnaði. Þau voru lægri en hjá lágfargjaldafélaginu,“ segir Ólafur.
„Dýr drápsferð“
„Þessi dýra drápsferð bar þann árangur að Icelandair gat bolað stofnendum Iceland Express frá félaginu til að losna við samkeppnina. Fyrrverandi stjórnarmaður og hluthafi í Icelandair keypti Iceland Express fyrir fáeinar krónur. Ekki leið á löngu þar til bæði flugfélögin voru búin að stilla saman strengi í Öskjuhlíðinni og hætt með lágu fargjöldin,“ segir Ólafur.
Eins og flestum er kunnugt rær Icelandair nú lífróður og er það ekki síst ástandinu á heimsvísu um að kenna vegna COVID-19 faraldursins. Ólafur vill þó meina að vandamál Icelandair séu í grunninn mun eldri.
„Átján árum síðar er Icelandair að niðurlotum komið. Félagið á sér enga framtíð nema verða samkeppnisfært í kostnaði. Það væri ekki aðalvandinn núna ef tækifærið sem bauðst árið 2002 til að venjast samkeppni hefði verið nýtt.“
Hræddir karlar
Ólafur segir að síðari tíma tækifæri hafi ekki heldur verið nýtt nema að litlu leyti. Icelandair sitji uppi með að kostnaður á hvert flogið sæti grafi undan getu þess til að takast á við alvöru samkeppni.
„Á árinu 2018 var þessi kostnaður 30-40% hærri en hjá WOW og 300% hærri en hjá Wizz. Auðvitað eru þessi flugfélög ekki að öllu leyti sambærileg eða flugleiðir þær sömu, en munurinn er sláandi.“
Ólafur vandar fyrrverandi stjórnendum Icelandair ekki kveðjurnar í pistli sínum, en tekur þó skýrt fram að „þessir mislukkuðu stjórnendur“ á þeim tíma sem hann nefnir séu löngu farnir frá Icelandair.
„Fyrir 18 árum var Icelandair óhemju óheppið með stjórnendur. Hræddir karlar sem sáu ekki útfyrir skrifborðshornið og töldu Íslendingum hollast að Icelandair héldi áfram að okra á þeim um aldur og ævi. Þeir sögðust fagna samkeppninni, en óttuðust ekkert meira. Þeir eyðilögðu tækifærið til að gera Icelandair samkeppnishæft til framtíðar og sólunduðu ævintýralega háum fjárhæðum til þess.“
Mynd: Til vinstri er Jóhannes Georgsson sem var framkæmdastjóri Iceland Express og Ólafur Hauksson sem var talsmaður félagsins. Báðir komu að stofnun félagsins á sínum tíma.
