„Andlit mitt og geð fyllist önugheitum og pirringi þegar ég sé unglingana í dag sveima um á rafhjólunum, sem oft eru nefnd vespur í daglegu tali,“ segir Arngrímur Stefánsson guðfræðingur í aðsendri grein í Morgunblaðinu í dag.
Í grein sinni fjallar Arngrímur um vespunotkun ungmenna en sitt sýnist hverjum um hana. Dæmi eru um að ungmenni hafi farið óvarlega á vespunum en eitt eftirminnilegasta dæmið er frá því í fyrrasumar þegar lögreglan á Suðurnesjum birti mynd af fimm ungmennum sem voru saman á einni vespu. Myndina má sjá hér að ofan.
Hvimleiðari en skordýrin með sama nafn
Arngrímur segir að hann hafi fagnað 30 ára afmæli sínu í sumar og geti því loks talist miðaldra. „Því er ekki óeðlilegt að ég noti mér nýunnin réttindi til að röfla örlítið yfir ungdómnum í dag.“
Arngrímur segir að í sannleika sagt sé þessi plága, það er vespunotkun ungmenna, orðin hvimleiðari en skordýrin sem nefnast vespur hafa nokkurn tímann orðið hér á Íslandi.
„Helsta vandamálið er eflaust að reiðmenn vespanna eru allt of ungir. Þeir eru einfaldlega ekki nægilega þroskaðir til að skilja hvers vegna ég þarf alltaf að röfla um notkun þeirra,“ segir Arngrímur sem kveðst sjálfur eiga ungling sem vill ólmur fá vespu.
„Því vil ég freista þess að hræða nokkra foreldra frá vespufjárfestingum með því að benda á að vespur eru skráningarskyldar. Ekki virðist hafa reynt á það fyrir rétti en iðulega er nú staðan þannig að eigandi sem er skráður fyrir ökutæki ber hlutlæga ábyrgð á tjóni sem ökutækið veldur, hvort sem það var með saknæmum hætti eða um algera hendingu að ræða,“ segir hann og nefnir dæmi máli sínu til stuðnings. Ef bíll sem settur er í handbremsu – og handbremsan af einhverjum ástæðum gefur sig með þeim afleiðingum að bifreiðin rennur áfram og veldur tjóni – þá sé það á ábyrgð eiganda bílsins.
Foreldrar þurfa að bæta tjón
„Hins vegar þurfa fæstir bifreiðareigendur að borga slíkt tjón, sem væri mjög fjárhagslega íþyngjandi. Til þess höfum við lögbundnar ábyrgðartryggingar. En vespur þurfa ekki þessa lögbundnu ábyrgðartryggingu,“ segir hann og bætir við að það sé því í verkahring foreldra barna að bæta það tjón sem börn valda á rafvespunum.
„Einhverjir kunna ef til vill að benda á að vegfarendur gangbrauta séu ávallt í rétti. En gangandi og hjólandi vegfarendur eru ekki á ökutækjum sem eru skráningarskyld. Það eru ökumenn vespa hins vegar. Því má líkur leiða að því að fyrir dómi yrði ökumanni vespu gefin staða ökumanns vélknúins farartækis en ekki gangandi vegfaranda. Þá yrði ef til vill til lítils að benda á að vespunni hefði verið ekið eftir gangstétt.“
Arngrímur segir að flest höfum við séð að börnin virðast aka vespunum á þeim vegi sem hentar þeim best hverju sinni. Sjálfur segist hann hafa séð börn koma yfir gangbraut og beygja inn á veginn þegar þau voru komin hálfa leið yfir gangbrautina.
„Því er hreint ekki hægt að ganga út frá því að vespunni sé alltaf ekið á gangbraut. En tryggingafélög bjóða upp á ábyrgðartryggingu fyrir vespur. Ekki hef ég kynnt mér hana en hún er eflaust dýr í ljósi þess að umráðamaður ökutækisins er oft 13 ára barn sem getur ekki gengið í skólann daglega án þess að missa og brjóta símann sinn tvisvar á ári. Auk þess þarf að vera á hjóli sem má bera tvo farþega, og hafa náð tuttugu ára aldri, til að bera farþega. Ekki sé ég nein börn virða þá reglu og líklegt er að barnið aftan á trufli ökumann með barnalátum, fíflaskap og glensi, sem enn eykur slysahættuna. Því er ekki ólíklegt að trygging á léttu bifhjóli sé hreint ekki ódýrari en trygging bifreiðar vegna slysahættunnar.“
Bann eða sekt
Arngrímur nefnir loks að létt bifhjól keyri oft niður gangandi vegfarendur og í slíkum tilfellum verði að láta skráðan eiganda bifhjólsins bera hlutlæga ábyrgð vegna líkamstjóns.
„Eitt er þó ekki ljóst, en það er hvort létt bifhjól eigi að eiga forgangsréttindi í umferðinni þegar ökumenn þeirra reyna að keyra yfir gangbraut eða ekki. Nú eru hjólin oft bæði á götunni og gangstéttinni og því er hérna vafamál sem ég tel nauðsynlegt að leysa. Börnin keyra oft hratt að gangbrautunum og stoppa ekki né athuga umhverfið er þau keyra yfir. Ég tel rétt að taka þurfi ákvörðun um að annaðhvort banna léttu bifhjólin á gangstéttinni eða á götunni, og sekta fyrir slík brot. Skuli þau leyfð á götunni ætti það eingöngu að vera innanbæjar þar sem hámarkshraðinn er 15-50 km á klukkustund.“
Arngrímur segir að þetta myndi eyða mikilli óvissu.
„Það útrýmir þeirri óvissu hvort ég þurfi að víkja fyrir léttu bifhjóli sem fer af götunni og upp á gangstétt þegar að gatnamótum er komið til að forðast biðskyldu og þurfa ekki að horfa í kringum sig. Hér þarf nauðsynlega að útrýma allri óvissu til að umferðin geti gengið sem greiðlegast fyrir sig.“
